Het brein is het controlecentrum van het menselijk lichaam. Het grootste deel van de hersenen is de hersenschors, die kan worden verdeeld in symmetrische linker en rechter hersenhelften. Het rechter brein verwerkt informatie op een intuïtieve, creatieve en beeldvormende manier. Het linkerbrein is betrokken bij analytisch denken, zoals verbale of wiskundige zaken. Het corpus callosum verbindt de linker en rechter hersenhelft en vergemakkelijkt de communicatie tussen de twee hemisferen.
Verschuivende staten van bewustzijn
Muziek heeft het potentieel om iemands bewustzijnsstaat te veranderen. Met muziektherapie is het bijvoorbeeld mogelijk de perceptie van een persoon van de tijd te verschuiven van de virtuele tijd, waargenomen in een linkerbreinmodus, naar de experimentele tijd, die wordt waargenomen door het geheugen. Virtuele tijd kan worden omschreven als uren, minuten en seconden.
In de experimentele tijd ervaren individuen een staat van spanning gevolgd door een staat van oplossing. De snelheid van de experimentele tijdreeks beïnvloedt de tijdsperceptie. Omdat muziek toestanden van spanning en oplossingscycli veroorzaakt, kan langzaam bewegende muziek de tijdsbeleving verlengen omdat iemands geheugen meer tijd heeft om die cyclusstaten te ervaren. Hierdoor kan de kloktijd vervormd raken en mensen de tijd verliezen. Volgens onderzoek uitgevoerd door Oliver Sacks houden mensen de tijd aan muziek, onwillekeurig, zelfs wanneer ze er niet bewust aandacht aan besteden.
Integratie van beide linker- en rechter hersenhelften
Muziek kan de stroom van opgeslagen geheugen over het corpus callosum activeren. Hierdoor kunnen de rechter en linker hersenhelften in harmonie werken in plaats van in conflict. Omdat muziek non-verbaal van aard is, zal het de juiste hemisfeer activeren. Wanneer het wordt gebruikt in een therapeutische aard, zal de verbalisatie van woorden tegelijkertijd het logische linkerbrein activeren. Daarom maakt muziektherapie communicatie mogelijk tussen het linker en rechter brein.
Mentaal muziek aanschouwen
Hersenkunsttechnieken die Robert Zatorre en zijn collega's hebben ontdekt, tonen aan dat fantaserende muziek de auditieve cortex bijna net zo sterk kan activeren als ernaar luisteren. Ze toonden ook aan dat verbeeldende muziek ook de motorische cortex stimuleert, en de verbeelding van de actie van het spelen van muziek activeert de auditieve cortex. Dit betekent dat een persoon muziek kan horen, zelfs als deze niet echt speelt.
Synesthesie en muziek
Synesthesie vindt plaats wanneer perceptie in één opzicht een waarneming op een andere manier activeert. Iemand die muzikale synesthesie ervaart, kan een kleur zien, iets ruiken, een smaak ervaren of een temperatuursverandering voelen als gevolg van de muziek waar hij op staat. Chromesthesie is een specifieke vorm van synesthesie waarbij een persoon visuele beelden, kleuren of vormen ziet wanneer ze naar muziek luisteren. Synesthesie treedt op wanneer er sprake is van toegenomen "overspraak" tussen verschillende hersengebieden, en muziek ondersteunt deze "overspraak".
Muziek en creativiteit
Muziek stimuleert de productie van alfa- en theta-golven in de hersenen. Zeer creatieve mensen hebben een ander patroon van hersengolven dan normale of niet-creatieve individuen. Grote uitbarstingen van alfa-hersengolven wekken creativiteit op. Op dezelfde manier worden theta hersengolven geassocieerd met het proces van dromen, staten van verbeterde creativiteit, leren en ontspanning. Zo is aangetoond dat muziek de creativiteit stimuleert.
